عشق چیست؟!

این متن رو شش سال پیش یه دوستی از یه ورقه که دستخط دکتر شریعتی بود برام آورد من اون سالها خیلی به نوشته های دکتر علاقه مند و دیوانه وار هر متنی ازش بدستم میرسید میخوندمش. امروز هم این متن رو دوباره اینجا فقط و فقط برای یادآوری به خودم میارمش. بهرحال با تعبیری که دکتر از عشق داره کاملا قبول دارم و همان سرخک رو هم من یه بار تجربه کردم و امیدوارم که بقیه هم از این نوشته استفاده کنند.

 

عشق چیست ؟

در نخستین روز این فصل جدیدی که که آغاز کرده اید فصلی که یک عمر می پاید ، در ضمن بیان همه دعاها و آرزوهایم برای آنچه به زندگی توفیق و توافق می بخشد ، میخواهم بنام یک دوست نکته ای که جز دوست ـ به معنای راستین و بلند آن ـ هیچکس شایستگی آنرا ندارد که مخاطب آن باشد و گنجایش آن را که تمام حجم بزرگ و حتی لایتناهی آنرا در خویش بگیرد.

و آن این است که من به عشق ایمان ندارم و می دانید که چرا و چه می گویم . عشقی که یک زن و مرد را چون جاذبه ای به سوی هم میکشد و چنان نیرومند است که همه پیوندهای دیرین فرد را با همه چیز و همه کس ناگهان می برد تا یک پیوند بماند و همچون باغبانی است که همه شاخه ها را قطع می کند و تنها یکی را می گذارد تا همه عصاره حیات و رویش ریشه را به او بخشد و نیز همه احساس ها را می میراند و تعطیل می کند و یا در سایه  می گذارد تا تنها همین احساس جان گیرد و سراپای  وجود را فرا گیرد یا تمام اندامهای روح را فلج کند و همه    مایه ها و ماده هایی را که تمامی بودن آدمی اند در خود بمکد ، عشق نیست ، عشقه است انسان آن را انتخاب نکرده است، اوست که آدمی را انتخاب می کند و او مامور طبیعت است و اقتضای سن و مزاج و نشانه آنکه طبیعت می خواهد  توطئه بدی است ، هرگز ، کار طبیعت است و خواست خدا ، همچون دم زدن ،آشامیدن و خوردن ، کار کردن و خوابیدن و بالاخره زادن و روئیدن و جوان شدن و به کمال رسیدن و پیر گشتن و خلاصه قطعه ای از زندگی که ما سوژه آنیم و صفتی و حالتی از روح و تن ما که هیچ کاره آنیم .

و بنابر این " عشق چیزی است مثل سرخک که هر جوانی باید یک بار آن را در زندگی بگیرد " پس این عشق که آن همه از آن سخن میگویند بیشتر به شناسنامه ما مربوط است تا خود ما ، پس این را عشق نگوئیم جوشش خون بگوئیم و انقلاب غریزه و عارضه طبیعت و دیگر همین . پس عشق وجود ندارد موجودی به نام عشق نیست که آدمی در مسیر زندگیش آن را پیدا کند. بدست آورد ، عشق را باید ایجاد کرد ، با همداستانی و همدستی دو دست ماهر و هنرمند و آشنا "ساخت " .

عشق وجود ندارد، عشق می تواند وجود پیدا کند ، عشقی که به ازدواج منجر می شود، جوششی است که در آستانه در فرو می نشیند، ازدواجی که به عشق منجر می شود، این عشق راستین جاودانه است، عشق است، کار خود آدمی هست . کدام ازدواج؟ دو دست خویشاوندی که بهم گره میخورند و به پیوند و پیمان آشنائی، یا هم دست اندر کار آفرینش معجزه شگفتی می شوند که "عشق" نام دارد.

عشق عارضه ای که ناگهان یا اندک اندک بر دو جنس آماده ازدواج مستولی می شود، نیست . عشق یک درس ظریف و پیچیده و لغزان و عمیق و آن جهانی است که در تلاش جدی و بازی لطیف میان دو روح هم آشنا و هوشیار و مومن به هم و مومن به عشق آموخته می شود، فرا گرفته می شود و آنگاه آفریده می شود و این زیباترین فرزند یک ازدواج است. در این کلامی که یک کتاب دارد و کتاب سپید و دو شاگرد دارد بی آموزگار هر کدام شاگرد دیگری و آموزگار دیگری، هر یک باغبان دیگری و باغ دیگری که آن "دانه حب" را در  دیگری می کارند و در زیردست نوازش، در پرتو مهتاب محبت  و آفتاب فهمیدن و در معرض وزش نسیم های غیبی یی که نام و نشانی ندارد و نمیدانم از کجا برمی خیزند و پیک و پیغام کجا را دارند می شکفد و سر می زند و شاخ و برگ می افشاند و به گل و شکوفه می نشیند و بار می دهد.

هر یک همسر دیگری که آن نطفه خود را که هیچ نیست در جنین هستی یکدیگر می نهند و باردار هم می شوند و آبستن عشق. و آنگاه نوزادشان را در آغوش هستی شان می گیرند و تمام عمرشان را لحظه لحظه می کنند و به او می خورانند و تمام بودنشان را تکه تکه می کنند و به لبهای او می سپارند و تمام روحشان را قطره قطره می کنند و به حلقوم او می ریزند تا طفل هر صبح از صبح دیروز بالیده تر و هر شام از شام دیروز سیراب تر بروید و پدر و مادر را روز به روز در بمکد و هر دو را ساعت به ساعت لقمه نان کند و جرعه شراب ، و در هم آمیزد و ببلعد و بنوشد و بخورد تا تمام شوند ، تا هر دو در او پایان گیرند، تا دو تا نیست شوند و یکی گردند  و "من"  و "تو" ، "او" شوند و آنگاه هر دو در او بسر برند و هر دو از دم او نفس زنند و از چشمه های او ببینند از حلقوم او بگریند و بخندند و با لبهای او حرف زنند و با پاهای او بروند و در سینه او بتپند و در رگهای او جاری شوند و در نبض های او بزنند و اینچنین در "او" زندگی کنند و تنها او باشند و او و دیگر هیچ .

و او عشق نام دارد و عشق اینچنین زاده می شود و آفریده می شود و حال می توان گفت که عشق وجود دارد،  می توان بدان ایمان یافت .

آری، دوستان من، عشق وجود ندارد، عشق را باید ساخت. عشق موجودی نیست که آن را بیابند عشق یک هنر است، باید آن را آموخت، آنرا آفرید، آهنگی است که با نوازش سرانگشتان دو دست خویشاوند، بایدش نواخت. عشق عارضه ای نیست که بر دو بیگانه افتد و آن دو را به سوی هم کشاند، غزلی است که دو شاعر آشنا، هر یک مصراعی از آن را می سراید.

و  من، بنام یک دوست، شما را دعوت می کنم که از هم امروز، که نوروز شما است، این چنگ غیبی را برگیرید و سرانگشت دستهای آشنایتان را که امروز بهم پیوند خورده است، بر روی تارهای نامرئی و لطیف آن برقصانید و عشق را بنوازید.

چگونه ؟

با تعصب و خلوص، کوشیدن تا هر کدام خود را در مسیر نگاه و احساس مخاطب خویش قرار دهد تا آنجا که بتواند همه چیز را در این دنیا همچون او ببیند و بفهمد و حس کند و تنها از این طریق است که یکدیگر را نیز خود بخود  می توان فهمید و می توان حس کرد و آنگاه، دو دستی که این چنین آموخته هم شده اند آماده آنند که آن چنگ را برگیرند و آن آهنگ را سر کنند.

و من امیدوارم، در صف دوستانتان، نغمه های تر این آهنگ را که هر روز زیباتر و دلنوازتر از سرپنجه های هنرمندتان پر می گشایند بشنوم .

معلم شهید دکتر علی شریعتی ، سال 1350